Diyarbakır, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu nedenle zengin bir kültürel mirasa sahip bir şehir olarak bilinir. Bu mirasın önemli parçalarından biri de asırlık hanlarıdır. 1683 yılında Hanilioğlu Mahmut Çelebi ve kız kardeşi Atike Hatun tarafından inşa edilen tarihi Sülüklü Hanı, 1572-1575 yılları arasında dönemin Diyarbakır Valisi Vezirzade Hasan Paşa tarafından yapımına başlanıp Osman Paşa döneminde tamamlanan Hasan Paşa Hanı ve 1527 yılında Diyarbakır Valisi Hüsrev Paşa tarafından inşa edilen Deliller Hanı, geçmişteki yaşam ve ticaret faaliyetlerini yansıtmak amacıyla Dijital İçerik Üreticisi Adem Ulusoy tarafından yapay zeka teknolojisi ile canlandırıldı.
FPV dronla çekilen bu tarihi mekanlar, yapay zeka destekli görselleştirme araçlarıyla dönemin atmosferini etkileyici bir şekilde yansıtıyor. Adem Ulusoy, İHA muhabirine yaptığı açıklamada, Diyarbakır’ın tarih boyunca önemli bir ticaret merkezi olduğunu ve bu mirasın yeterince görselleştirilmediğini vurguladı. Ulusoy, yapay zeka teknolojilerini kullanarak, Hasan Paşa Hanı, Sülüklü Han ve Deliller Hanı’nın nasıl bir ticaret merkezi olduğunu anlatmak istediğini belirtti.
Ulusoy, öncelikle yapay zeka ile dönemin ticaret hayatını anlatan metinler oluşturduğunu ifade ederek, “1500’lü yıllarda bir tüccarın bu hanlarda nasıl alışveriş yaptığını, hangi ürünlerin ticaretinin yapıldığını ve buradaki hareketliliği anlatan detaylı bir senaryo yazdım,” dedi. Daha sonra, yapay zeka destekli görselleştirme araçlarıyla dönemin atmosferini yansıtan görüntüler oluşturduğunu belirten Ulusoy, “Bunları hareketlendirerek, izleyicilere 500 yıl önceki Diyarbakır’da bir gezintiye çıkma fırsatı sundum,” şeklinde konuştu.
Diyarbakır’ın tarih boyunca İpekyolu güzergahında önemli bir durak olduğunu ve hanlarıyla çarşılarının ticaretin kalbinin attığı bir şehir haline geldiğini kaydeden Ulusoy, sözlerine şöyle devam etti:
- Hasan Paşa Hanı: Sadece konaklama değil, aynı zamanda dönemin ticaretinin merkeziydi.
- Sülüklü Han: Tüccarların ve esnafın buluşma noktasıydı.
- Deliller Hanı: Hac yolculukları için önemli bir duraktı.
Ulusoy, “Bu belgeselde, dönemin esnaf ve tüccarlarını, kervanlarını ve ticaretin nasıl yapıldığını göstererek, bu mirası yeniden hatırlatmak istedim. Bu belgesel benim için bir başlangıç. Gelecekte Diyarbakır’ın diğer tarihi alanlarını da yapay zeka ile canlandırmak istiyorum. Özellikle Sur içindeki yaşamı ve eski pazar kültürünü görselleştirerek, izleyicilere interaktif bir deneyim sunmayı hedefliyorum. Teknoloji ve tarih birleştiğinde, geçmişi çok daha etkileyici bir şekilde anlatabiliyoruz,” diye ekledi.
Deliller Hanı’nın Hüsrev Paşa zamanında yapılmış bir han olduğunu aktaran Ulusoy, “Bu handa dikkat ettiğim en önemli unsurlardan biri, hacca giden kafilelerin burayı uğrak noktası olarak kullanmalarıdır. Deliller olarak adlandırılan rehberlerin, buraya gelen hacı adaylarına yol göstermeleri, burada yapılan konaklamaları ve güzergahları belirlemeleri oldukça dikkat çekicidir. Bu, geçmişteki sosyal ve ticari yaşamın önemli bir parçasını oluşturuyordu,” ifadelerini kullandı.
Bu projeyle birlikte geçmişin yeniden canlandırılması ve Diyarbakır’ın tarihi zenginliğinin gelecek nesillere aktarılması hedefleniyor.
