100 yıldan fazla bir süredir, dünya genelinde 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kutlanmaktadır. Bu özel gün, sadece kadınların başarılarını kutlamakla kalmayıp, aynı zamanda cinsiyet eşitsizliği ve ayrımcılık gibi önemli konulara dikkat çekmektedir. Peki, 8 Mart neden bu kadar önemlidir?
Dünya Kadınlar Günü Nasıl Başladı?
8 Mart Dünya Kadınlar Günü, köklerini işçi hareketinden alır. Tohumları, 1908 yılında New York’ta 15 bin tekstil işçisi kadının daha kısa çalışma saatleri, daha iyi ücret ve seçme hakkı talepleriyle gerçekleştirdiği yürüyüşle atılmıştır. Bir yıl sonra, Amerika Sosyalist Partisi 8 Mart’ı Ulusal Kadınlar Günü olarak ilan etti. Bu özel günü uluslararası bir etkinlik haline getirme fikrini ortaya atan ise, Alman komünist ve kadın hakları savunucusu Clara Zetkin’dir. Zetkin, 1910 yılında Kopenhag’da düzenlenen Uluslararası Emekçi Kadınlar Konferansı’nda bu fikri önerdi. Konferansa katılan 17 farklı ülkeden 100 kadın, Zetkin’in önerisini oy birliğiyle kabul etti. İlk uluslararası etkinlikler ise 1911’de Avusturya, Danimarka, Almanya ve İsviçre’de gerçekleştirildi. 2011 yılında Dünya Kadınlar Günü’nün 100. yıl dönümü büyük organizasyonlarla kutlandı. 1977’de Birleşmiş Milletler, Dünya Kadınlar Günü’nü resmen kabul etti ve her yıl için özel bir tema belirlemeye başladı. 1996 yılında belirlenen ilk tema, “Geçmişi Kutlamak, Geleceği Planlamak” olarak belirlendi.
Neden 8 Mart Tarihi?
Dünya Kadınlar Günü fikrini ortaya atan Clara Zetkin, belirli bir tarih düşünmemişti. Ancak, Birinci Dünya Savaşı sırasında, 1917’de Rus emekçi kadınlar “Ekmek ve Barış İstiyoruz” sloganlarıyla sokaklara döküldü. Eylemlerin dördüncü gününde Rus Çarı tahttan indirildi ve kurulan geçici hükümet, kadınlara seçme hakkı tanıdı. Rusya’daki kadın eylemlerinin başlangıcı, Jülyen takvimine göre 23 Şubat’tı; bu tarih, Miladi (Gregoryen) takvimde 8 Mart’a denk gelmekteydi.
Dünya Genelinde Nasıl Kutlanıyor?
8 Mart Dünya Kadınlar Günü, birçok ülkede resmi tatil olarak kutlanmaktadır. Örneğin, Çin’de birçok kadına yarım gün izin verilmektedir. Küresel çapta binlerce etkinlik düzenlenmekte; bunlar arasında yürüyüşler, konuşmalar, konserler, sergiler ve tartışmalar yer almaktadır. Kadınlar için 8 Mart, hak, eşitlik, özgürlük ve dayanışma anlamına gelmektedir. Türkiye’de ise 8 Mart resmi tatil değildir, ancak kadınlar ülke genelinde yürüyüşler ve mitinglerle dayanışma ve hak arayışlarını sürdürmektedir. Taksim’de 2003’ten beri düzenlenmeye başlanan Feminist Gece Yürüyüşü, 2019’dan bu yana valilik yasaklarıyla engellenmektedir ve yürüyüşü gerçekleştirmek isteyen kadınlara polis müdahale etmektedir. İtalya’da Dünya Kadınlar Günü, Festa della Donna olarak adlandırılmakta ve mimoza çiçekleri popüler bir hediye olarak tercih edilmektedir. Rusya’da ise 8 Mart’ta çiçek satışları genellikle iki katına çıkmaktadır. 1984’ten bu yana Uganda’da Dünya Kadınlar Günü kutlanmakta ve her yıl farklı bir tema belirlenmektedir. Sırbistan, Arnavutluk, Makedonya ve Özbekistan gibi bazı ülkelerde ise Dünya Kadınlar Günü ve Anneler Günü aynı güne denk gelmektedir. ABD’de ise Mart ayı “Kadınların Tarihi Ayı” olarak kutlanmakta ve her yıl Amerikalı kadınların başarılarını kutlayan bir başkanlık açıklaması yapılmaktadır.
İnsanlar Neden Mor Kıyafetler Giyiyor?
Dünya Kadınlar Günü internet sitesine göre, 8 Mart’ın renkleri mor, yeşil ve beyazdır. Web sitesinde, “Mor, adalet ve saygınlığı ifade eder. Yeşil umudu temsil eder. Beyaz ise, tartışmalı bir kavram olsa da saflık anlamına gelir. Bu renkler, 1908 yılında İngiltere’deki Kadınların Sosyal ve Politik Birliği (WSPU) tarafından belirlenmiştir.” ifadelerine yer verilmektedir.
Bu Yılki Dünya Kadınlar Günü’nde Tema Ne?
Birleşmiş Milletler’in bu yıl için belirlediği tema “TÜM kadınlar ve kız çocukları için: Haklar, Eşitlik ve Güçlendirme”dir. Dünya Kadınlar Günü’nün internet sitesinde ise “Accelerate Action (Eylemi Hızlandır)” teması seçilmiştir. Kuruluş, dünya genelindeki insanları, kadınlar ve genç kızlar için olumlu dayanışma mesajları verirken #IWD2025 ve #AccelerateAction etiketlerini kullanmaya teşvik etmektedir.
Dünya Kadınlar Günü Neden Gerekli?
Organizatörler, Dünya Kadınlar Günü’nün cinsiyet eşitliğini hızlandırma çağrısı yapmak için gerekli olduğunu vurgulamaktadır. Veriler, hala yapılması gereken çok iş olduğunu göstermektedir. Birleşmiş Milletler verilerine göre, çatışma bölgelerindeki cinsel şiddet olaylarında ciddi bir artış gözlemlenmiştir. 2023’te kayıtlara geçen teyitli 3688 vaka, bir yıl öncesine kıyasla %50’lik bir artış anlamına gelmektedir. Bu olayların %95’inde kurbanlar kadınlar ve genç kızlardır. UNICEF’in tahminlerine göre, okul çağındaki 119 milyon kız çocuğu eğitim fırsatlarından mahrum kalmaktadır. Dünya Bankası’nın geçen yılki raporuna göre ise, kadınlar erkeklerin yararlandığı hakların sadece üçte ikisinden faydalanabilmektedir. 2024’te BBC 100 Kadın, dünya nüfusunun neredeyse yarısının, 3,6 milyar kişinin sandık başına gittiğini bildirmiştir. Ancak 2024, aynı zamanda kadın temsilindeki büyümenin son 20 yılda en az arttığı yıl olmuştur.
Dünya Erkekler Günü de Var mı?
Evet, her yıl 19 Kasım Dünya Erkekler Günü olarak çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Ancak, 19 Kasım Birleşmiş Milletler tarafından resmi kutlama günü olarak tanınmamaktadır. 1990’lardan bu yana 80’den fazla ülkede düzenlenen Dünya Erkekler Günü etkinliklerinde odak noktası genellikle erkeklerin ve erkek çocuklarının sağlığı, cinsiyet eşitliğinin güçlendirilmesi ve olumlu erkek rol modelleri olmaktadır.
