Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası Hava Kalitesi ve Sağlık Riskleri
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler, Malatya’da büyük bir yıkıma yol açtı. Bu süreçte, yıkım ve enkaz kaldırma çalışmaları sonucunda solunabilir havadaki toz ve partikül madde oranları hızla arttı. Yapılan detaylı ölçümler, özellikle asbest içeren alanlarda havadaki lifli toz miktarının, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından belirlenen sınır değerlerin çok üzerinde olduğunu ortaya koydu.
Depremlerin hemen ardından, Malatya’da çok sayıda bina yıkıldı ve ağır hasar aldı. Bu yapılar arasında, 2010 yılı öncesi inşaatlarda yaygın olarak kullanılan asbestli malzemelerin de bulunduğu tespit edildi. Yıkım süreçlerinde ortaya çıkan asbest ve toz düzeyleri, kapsamlı araştırmalarla yakından incelendi.
İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından gerçekleştirilen bu kapsamlı araştırma, deprem bölgesindeki havadaki partikül maddelerin ve asbestin sağlık açısından oluşturduğu riskleri gözler önüne serdi. Yapılan yıkım ve enkaz kaldırma işlemleri sırasında havadaki asbest ve toz düzeylerinin tehlikeli seviyelere ulaştığı açıklandı.
Yapılan Ölçümler ve Bulgular
Araştırma kapsamında, Malatya’nın çeşitli bölgelerinde havadaki toz ve asbest düzeyleri detaylı bir şekilde ölçüldü. Bu ölçümler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (İSGÜM) tarafından yetkilendirilen laboratuvarlarda gerçekleştirildi. Toplamda 12 farklı ölçüm noktası belirlendi ve 9-10 Mayıs 2024 tarihlerinde yapılan ölçümlerde, özellikle aktif yıkım alanlarında lifli toz ve asbest konsantrasyonlarının ciddi bir şekilde arttığı belirlendi.
Malatya’da deprem sonrası hava kirliliği seviyelerinin önemli ölçüde yükseldiği vurgulanırken, partikül madde seviyelerinin 2019 yılında belirlenen sınır değerleri aştığı bildirildi.
Bina Yıkımı ve Enkaz Alanlarındaki Toz Düzeyleri
Yapılan ölçümler, aktif bina yıkım alanlarında lifli toz konsantrasyonunun 0.004-0.01 lif/cm arasında değiştiğini gösteriyor. Bu oranın, dünya genelindeki sağlık standartlarına göre kabul edilebilir sınırın oldukça üzerinde olduğu belirtildi. Ayrıca, enkaz döküm alanlarında ise lifli toz konsantrasyonu 0.012 lif/cm olarak ölçüldü.
Araştırma sonuçlarına göre Malatya’daki tüm ölçüm alanlarında, lifli toz ve asbest değerlerinin Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 1998 yılında belirlenen solunabilir havadaki lif konsantrasyonu değerinin çok üstünde olduğu ifade edildi. Yapılan ölçümlerde hiçbir asbest lifine rastlanmadığı da kaydedildi.
Asbestin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Asbest, solunması durumunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen kanserojen bir madde olarak bilinmektedir. Uzun süreli asbest maruziyeti, asbestozis, plevral plaklar, akciğer kanseri ve mezotelyoma gibi ölümcül hastalıkların gelişmesine neden olabilir. Bu nedenle, özellikle inşaat alanlarında ve eski yapılarla yapılan yıkımlar sırasında asbest maruziyetinin engellenmesi son derece önemlidir.
Önerilen Güvenlik Önlemleri
Araştırmacılar, yıkım ve enkaz kaldırma işlemleri sırasında havada bulunan toz ve asbest düzeylerinin azaltılması için bir dizi önlem önerdi. Bu önlemler arasında:
- Yıkım ve enkaz taşıma süreçlerinde su ile ıslak çalışma yöntemlerinin kullanılması,
- Yıkım alanlarının izolasyonu,
- Çalışanların kişisel koruyucu ekipman (N95 maske, gözlük, eldiven ve tulum) kullanmalarının sağlanması,
Ayrıca, araştırma bulguları, hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde bulunan 65 yaş üstü bireyler, çocuklar, gebeler ve kronik hastalığı olan kişilerin bu alanlardan uzak durmasının önemini vurgulamaktadır.
